Naast de Katterug heeft Tilburg nóg een unieke plek in zijn midden! Het Koningsplein. Nu betekent uniek niet automatisch begerenswaardig. En dat is hier zeker ook het geval. 

Eerst het unieke. Om dat te begrijpen even een stukje uit een tekst uit 2014 nav. de 14e architectuurbiënnale in Venetie waarin het werk van ‘volbloed architect’ Bakema-bekend van het steengoeie duo Broek&Bakema- werd besproken: 

‘Het was veelzeggend dat nagenoeg alle ontwerpteams tot de conclusie kwamen dat afscheid genomen moet worden van het Koningsplein als centrumlocatie en dat het veel meer moet worden ingebed in zijn directe omgeving, zonder centrumpretenties.’¹

Voor wie het nog niet wist: het Koningsplein is niet meer het centrum van Tilburg! Dat komt voornamelijk omdat niemand het ooit heeft ontdekt dat dit het centrum moest zijn.  Behalve de volbloed architect en gemeenteraad dan. Het echte centrum ligt er namelijk een eindje naast. Daar zijn de huren hoog, hier lijkt het erop dat na de negatieve rente ook de negatieve huur tot de mogelijkheden behoort.

Hoe kon dat? Ook daar biedt de tekst soelaas: 

‘Het nieuwe Koningsplein heeft nimmer de voetgangersstromen gezien die in de wervende schetsen waren gevisualiseerd. Het plan is slechts ten dele gerealiseerd en dat is in de ruimtelijke beleving voelbaar.’

Aha, niet af dus. Wie even op het plein gaat kijken zal beslist tot de ontdekking komen dat de naargesstige sfeer niet wordt veroorzaakt omdat de bebouwing maar ten dele is gerealiseerd. Integendeel. De gerealiseerde bouwmassa is juist prima in de ruimtelijke beleving voelbaar. Een beetje té goed zelfs. Daarom is er ook bijna niemand. In voltooide staat was het plein waarschijnlijk nimmer betreden.

In dezelfde weemoedige trant wordt die missende bebouwing wat nader gespecificeerd: 

‘De Autotunnel is er niet gekomen, het Warenhuis bleef weg, de hoge wand aan de Piusstraat kreeg slechts een deel van de beoogde wandlengte’. 

De Piusflat is behoorlijk lang en heeft maar twee doorgangen naar het plein. Als je ze kunt vinden lijken het poorten tot de hel, dus ze nodigen nu niet bepaald uit tot een passage. Doe je het fout (dat kan) dan belandt je in een spannende expeditiestraat met leuke betonelementen die bij verder dwalen ook elders zijn toegepast. Handig voor de oriëntatie.  Maar zelfs in die gecastreerde vorm is de Piusflat zo’n effectieve barriere dat de toegang tot het plein een lastige klus is. Je vraagt je af hoe de twee mensen die op de titelfoto over de lege steenvlakte scharrelen dat hebben klaargespeeld. 

Als dit een centrum is, dan is het een stiltecentrum. Doorgaans zij die wat kleiner knusser. Dus ja, Tilburg heeft echt iets heel bijzonders in huis.

De planners hebben echter hardnekkig vastgehouden aan de idee-fixe dat een bestaand centrum zomaar kan worden vervangen door een nieuwe en betere ‘city’. Het is inderdaad bijzonder dat z’on waanidee in Tilburg op een zo grootschalige manier is verwezenlijkt. Gefeliciteerd. 

Op naar de toekomst

Centrumpretenties dus weg, maar wat nu? Het huidige plein krijgt een opknapbeurt! en hoe is ook al duidelijk: met een nietszeggend Ruttiaans optimisme verkondigt het artikel doodleuk:
‘Eigentijdse transformatie met besef van de oorspronkelijke ambities wordt in de nabije toekomst dé opgave voor het Koningsplein: maatwerk, archipunctuur, typisch Tilburg !’
Archipunctuur? Architectuur die pijn doet zonder bewezen geneeskrachtige werking? Dat belooft wat! Stilteliefhebbers hoeven niet te wanhopen. Het Koningsplein blijft ook in de toekomst leeg. 

Koningsplein Tilburg. Ontworpen in 1964 door Architectenbureau Broek en Bakema. In het oorspronkelijke ontwerp zou het plein een centrumfunctie voor de nieuwe ‘city’ gaan vervullen. De Paleisring moest worden vervangen door een autotunnel. De oostwand (sloop voorgenomen) is nooit de beoogde tegenhanger geworden van de Katterug, maar komt er behoorlijk in de buurt. Een overzicht van het oorspronkelijke plan in de galerie hieronder.