Praag is misschien wel de mooiste stad ter wereld. Daarom is het onbegrijpelijk dat uitgerekend hier de miraculeus mooie skyline wordt doorbroken door een foeilelijk futuristisch gedrocht. Je hoeft geen architectuurkenner te zijn om meteen te zien dat hier iets heel erg mis is gegaan. Dit object behoort tot de lelijkste dingen die de mensheid heeft geschapen. Er is overduidelijk een architectonische misdaad gepleegd.

De dader is niet moeilijk te achterhalen, want die opereerde in alle openheid. Het was de communistische partij van de voormalige Tsjecho-Slowaakse Socialistische Republiek (CSSR). Het motief werd ingegeven door de toenmalige politieke situatie. De machtsbasis van de partij was in de jaren tachtig volledig uitgehold. Daarom waren zelfverheerlijking en terreur de enige middelen om de claim de volkswil te representeren nog tastbaar te maken. Architectuur is daarvoor vanouds uitermate geschikt. Men koos voor een primitief en beproefd machtssymbool: een hele grote toren om de stad te domineren. Een soort optische versie van de aso- buurman die de hele dag Nederlandstalige hits in z’n tuin draait. Maar dan voor de hele bevolking van Praag.

Op zichzelf maakt dit deze toren niet uniek. Gelijksoortige socialistische wonderwerken verrezen overal in de jaren ‘60 en ‘70. Maar deze is van een verrassend late datum: de bouw begon in 1985! Het ontwerp verwijdert zich dan ook een beetje van het doorsnee Oostblok brutalisme van de voorgaande decennia. Dat komt omdat de architect leentjebuur speelde bij de High Tech-Architectuur.

Klinkt als een spannende stijl, maar in de praktijk betekent het dat de inhoud van een architectonische afvalbak op een bouwplaats wordt geleegd en met een soort exhibitionistische wellust op z’n omgeving wordt losgelaten. Ik vind dat sowieso een wat bedenkelijk stijltje, maar in combinatie met stukjes betonnen Oostblok-esthetiek leidt het tot een resultaat waar het absolute nulpunt van de smakeloosheid bedenkelijk dicht wordt benaderd.

Dit futuristische gedrocht verbeeldt de glorieuze toekomst van het socialisme als … een monsterlijk opgezwollen versie van een kleuterschool knutselopdracht met aluminiumfolie en meegebrachte WC rollen… Het voorspelbare resultaat wordt opgeleukt door een paar blikken cabines die aan een sleetse Science Fiction film doen denken

Zo’ n verticale vuilstort is op zichzelf al een forse belediging voor zijn omgeving. Maar de imbeciele vormentaal verhult venijnige boodschap. Want wie goed kijkt ontdekt dat de betonnen bovenkant verdacht veel weg heeft van een Russische Sojouz-raket. Botter kon de verwijzing naar de Sovjets niet zijn. Waar fallische torens meestal samenhangen met het faciliteren van lentekriebels is deze juist bedoeld om ze voor altijd de kop in te drukken. Nooit meer Lente voor de Praagse dissidenten!

Een dubbele belediging dus voor een beschaafde stad. Maar zonder het gewenste resultaat, want het regime viel in 1989. Hoewel de toren toen nog lang niet af was, werd hij na die Fluwelen Revolutie gewoon afgebouwd. In 1992 was het allemaal klaar. Zo staat dit gedrocht met z’n wortels in het socialisme en zijn top in het kapitalisme. Een vreemde situatie die, zoals we in de laatste alinea zullen zien, onwenselijke gevolgen heeft.

Maar voor het zover is eerst even naar de begane grond. Want ook rond de voet van de toren is het feest-behalve voor de omwonenden dan. Je vindt er wat onduidelijke gebouwen die ooit iets verheffends moesten faciliteren en een soort openluchttheater waar allerlei lawaaiige dingen plaatsvinden. Hoewel alles flink is aangepast aan het kapitalisme, valt er nog wel wat authentieks te ontdekken. Naast de vale betonnen straategels zijn vooral de lullig gevormde betonnen bankjes echt de moeite waard.

Om het hele complex goed te kunnen beleven is het een aanrader om met de metro te reizen. Kom je boven de grond, dan prijkt de toren als een soort invasief insect tussen de bebouwing. De stilistische overeenkomsten met de metro zijn aardig, maar verder is het natuurlijk godgeklaagd dat er geen enkele plaats in de stad is waar je niet door z’n aanwezigheid wordt gestoord.

En dat is het geniepige aan de toren: Er is maar één plek waar je hem niet ziet: er bovenop. Dat kan- maar wel tegen betaling. Deze smakeloze terreurpaal staat met z’n wortels in het socialisme en zijn top in het kapitalisme en belichaamt het slechtste van die twee systemen. De socialistische nietsnut wordt namelijk schaamteloos uitgebaat om mensen van z’n aanblik te verlossen en zo iets te geven wat ze vroeger gewoon gratis hadden: een uitzicht over de mooiste stad van de wereld. Zónder TV-toren.

---

De TV toren van Praag (Žižkovská televizní věž) werd natuurlijk niet door de Partij van de CSSR zelf gebouwd. Daarvoor werden de architect Václav Aulický en bouwkundig ingenieur Jiří Kozák ingeschakeld. De bouw begon in 1985 en werd in 1992 afgerond. Het ontwerp blijft toch wat problematisch. Ik ben persoonlijk geen liefhebber van Russische raketten en de Praagse bevolking was dat destijds ook niet.

Erger kan een belediging van een onderworpen land eigenlijk niet zijn. Zeker als het een cultuurnatie als Tsjechië betreft. Dat is niet onopgemerkt gebleven. Want wie goed naar de foto’s kijkt ziet dat de Tsjechische kunstenaar David Černý de aanstootgevende toren heeft opgeleukt met reusachtige kruipende baby’s. Een diepere betekenis kan ik niet zo snel vinden. Wel is het duidelijk dat hier op resolute wijze de problematiek van deze toren wordt aangekaart. Een groter contrast met de socialistische botheid is nauwelijks denkbaar! Wie meer wil weten verwijs ik naar deze mooie website waar wat verder op die bijzondere aanpassing wordt ingegaan.

Adres: Helaas is de toren is eigenlijk niet te missen. Een adres is dus overbodig. Een wegbeschrijving niet. Het beste bereik je hem met de metro: lijn A, station Jiriho z Podebrad.